Crohn hastalığı, sindirim sisteminin ağız boşluğu ile kalın bağırsak arasındaki tüm bölümlerini tutabilen iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. Sıklıkla hastalığın ince bağırsağın son kısmını (ileum) ve kalın bağırsağın başlangıç bölümünü (çekum) tuttuğu bilinmektedir. Crohn hastalığının oluş nedeni çoğu zaman bilinmemektedir, ancak sıklıkla vücuttaki iltihabi (enflamatuvar) kimyasal medyatörlerin dengesizliği sonunda olduğu düşünülmektedir. Günümüzde, kalıtımsal (NOD2 geni), mikrobik (Mikobakterium paratüberkülozis, Psödomonas ve Listeria), bağışıklık sistemi ile ilgili (interlökinler and tümor nekrozan faktör - TNF), çevresel faktörlerle (sigara kullanımı), diyete bağlı, damarsal ve stres ile oluşabildiği ileri sürülmektedir. Crohn hastalığı, ortalama 100.000 kişide bir kişide görülür. Asya ve Afrika kıtalarında, diğer kıtalara göre biraz daha sıktır. Kuzeydeki ülkelerde son 50 yılda özellikle kalın bağırsakta görülme sıklığı artmıştır. Kentlerde ve üst sosyo-ekonomik grupta kırsal kesime oranla daha sık görülür. Beyazlarda siyahlara göre Crohn hastalığı daha sık görülür. Crohn hastalığı, Musevi toplumunda tüm kıtalarda diğer toplumlara göre 2-4 kat daka sıktır. Kadın ve erkeklerde görülme sıklığında belirgin bir fark yoktur. Crohn hastalığı’nın 15-30 yaş ve 60-80 yaş gruplarında artış gösterdiği bilinmektedir. Crohn hastalığı, bağırsağın kripta adı verilen bölümlerinde ülserler ve granülom adı verilen şişlikler oluşturur. Bağırsağın tüm katmanlarını tutan iltihabi gelişme yaratır ve bağırsakta darlık, ödem ve tıkanıklık oluşturabilir. Crohn hastalığı, bağırsaktan dışarıya sızıntı (fistül) oluşturabilir. Bunun sonucunda bağırsakta delinmeler ve apseler meydana gelir. Crohn hastalığına bağlı fistüller sıklıkla bağırsak ile bağırsak arasında (entero-enteral), bağırsak ile mesane (sidik torbası) arasında (entero-vezikal), bağırsak ile hazne (vajina) arasında (entero-vajinal), kalın bağırsak ile mide arasında (kolo-gastrik) ve bağırsak ile deri arasında (entero-kutanöz) tipte olabilirler.
Crohn hastalığında, bağırsakta emilim bozukluğu (malabzorpsiyon) gelişebilir. Bu durum protein, yağ, safra ve kalori emilim bozukluğuna yol açabilir. Böbrek taşı oluşumunu arttırabilir. Crohn hastalarının % 30’unda makat fistülleri gelişir. Deride eritema nodozum, pyoderma gangrenozum ve psöriatik eritem adı verilen şişliklere neden olabilir. Crohn hastalığı, büyük eklemlerde artrit, ankilozan spondilit adı verilen eklem iltihaplarına neden olabilir. Ağızda aftlar gelişebilir. Crohn hastalığı, gözde episklerit, rekürran irit ve uveit adı verilen bozukluklara neden olabilir. Crohn hastalığı, portal ven trombozu gibi damarlarda tıkanıklığa (trombo-emboli) neden olabilir. Safra kanallarında sklerozan kolanjit adı verilen safra yolu darlığı gelişebilir. Crohn hastalığında, safra taşı sıklığı artar. Karaciğer iltihabı (kronik aktif hepatit) ve karaciğer sirozuna ağilimi arttırır. Hastalık klinik olarak alevlenmeler ve sakin dönemlerle seyreder.
Crohn hastalığının belirtileri: ishal: dışkıda sümük (mukus), itihap veya kan olabilir, karın ağrısı: kramp şeklinde ve karın sağ alt kısmında ve göbekte ağrı gelişir, kilo kaybı, hafif ateş, bağırsak tıkanıklığı: bağırsak iç çeperi ödem nedeniyle daralır, makat çatlağı (anal fissür), makat fistülü (perianal fistül), makatta apse (perianal apse), karın içi apseler (intra-abdominal ve retroperitoneal apse), karın duvarında ele gelen sert kitle (kalınlaşmış bağırsak), böbrek taşı, kansızlık (anemi) ve nabız yüksekliği (taşikardi) ve deri, ağız, göz, eklem, karaciğer, safra yolu belirtileridir. Crohn hastalığının ayırıcı tanısında: amip hastalığı (amibiazis), karsinoid tümör, bağırsak divertikülü, apandisit, endometriozis hastalığı, bağırsak tüberkülozu ve yumurtalık ve tüplerin bazı hastalıkları yer alır. Crohn hastalığında kan tetkiklerinde: Lökosit düzeyi yükselir (lökositoz), protein (albümin) düzeyi azalır, kollesterol düzeyi azalır, magnezyum düzeyi azalır, kalsiyum düzeyi azalır, CRP (enfeksiyon belirteci) yükselir ve p-ANCA ve ASCA antikorları görülür.
Crohn hastalığında: bağırsak tıkanıklığı gelişmesi, bağırsak delinmesi, kan zehirlenmesi (toksik megakolon) gelişmesi (toksik megakolon) ve karın içi apse gelişimi durumunda ameliyat kararı alınır. Annenizin doktorunun bahsini ettiği işte bu bağırsak tıkanıklığı durumudur. Crohn hastalığında ameliyat tekniği, hastalıklı bağırsak bölümünün çıkartılması veya bypass yapılması ile devamlılığın sağlanması esasına dayanır. Zorunlu olmadıkça bu hasta grubunda bağırsak yaralarının iyileşme sorunu, hastalığın aynı belirtilerle çıkartılan bağırsağın dışındaki bölümlerde tekrarlaması ve bağırsağın farklı bölümlerinde daralma riski nedeniyle cerrahi girişimden kaçınılır. 20 yıl içinde hastaların yaklaşık % 75’inde ameliyat gerektiren komplikasyonlar gelişir. Crohn hastalığında diyetin kısmen etkisi vardır. Diyete lif eklenmesi bağırsak cidarının iyileşmesine katkı sağlar. İnce bağırsağın son bölümü (ileum) ameliyatla alınan hastalarda yağdan fakir elementer diyetin yararı vardır. Crohn hastalarında sıklıkla laktoz entoleransı olduğundan süt ürünlerinin alınması ile yakınmaları artar. Ancak, kalsiyum desteği yapmak gerekir. Kalın bağırsak tutulumu olan hastalarda kanser gelişme şansı normal insanlardan daha yüksek ancak ülseratif koliti olan insanlardan daha düşüktür. İnce bağırsakta hastalığı olan kişilerde iltihabi olayın aktif olarak devam ettiği bölgede kanser gelişebilir. Crohn hastalığının ölüm riskini 1-5 kat arttırdığı bilinmektedir ve ölümler sıklıkla hastalığın başladığı ilk 4-5 yılda görülür. Hastalığın 15 yılında, hastaların % 94’ünün hayatta olduğu bilinmektedir. Yıllar ile birlikte hastalıktan yaşamı yitirme riski artar. Zaman içinde Crohn hastalığı nedeniyle hastaların % 10’unun yaşamları ciddi şekilde kısıtlanır. Bence burada endişelenmek yerine, annenizi düzenli olarak takip edecek bir Gastroenteroloji Uzmanı veya ekibine teslim etmeniz daha uygun olur.
Saygılarımla,
Dr. Korhan Taviloğlu
Genel Cerrahi Profesörü
www.barsakcerrahisi.com
www.genelcerrah.com
www.drtaviloglu.tv
(0530) 
